Niet vaak hoor je mensen een Grüner Veltliner op het terras bestellen en ook in de schappen van de supermarkt is de Gruner Veltliner niet ruim vertegenwoordigd, maar deze druif heeft inmiddels een bijnaam: Gru-Vee en niet voor niets. Het is de signatuur druif van Oostenrijk en vast niet alleen omdat de wijn zo goed samengaat met de Wiener Schnitzel. Reden om me toch eens te verdiepen in deze druif.
De Grüner Veltliner is verantwoordelijk voor 32% van alle aanplanting in het mooi Oostenrijk. Dit komt overeen met ongeveer 14.000 ha. Oostenrijk staat bekend om twee witte druiven: de Riesling en de Gruner Veltliner, maar van een competitie in de wijngaard is geen sprake omdat ze allebei hun eigen voorkeuren hebben wat betreft de bodem. Zo houdt Riesling van een droge bodem en heeft de GV een vochtige bodem nodig zoals Löss of klei. Löss wordt gevormd door de wind en deze bodemsoort is te vinden in onder andere Kaiserstuhl, Duitsland en in Nieder Osterreich.
De Grüner Veltliner heeft eigenlijk een niet passende naam. Ten eerste is hij geen familie van de andere Veltliner druiven. Daarnaast komt de druif ook helemaal niet, zoals de naam doet vermoeden, uit het dorpje Veltlin in Tirol, maar ligt zijn oorsprong gewoon in Oostenrijk.
De Gruner Veltliner druif wordt wel gezien als een diva. Als je haar niet goed behandeld dan komt er niets moois uit. Ze rijpt pas laat en is gevoelig voor allerlei ziektes. Daarnaast kan de stok erg uit de pas groeien, zeker op een vruchtbare bodem zoals löss, dus goed canopy management is essentieel. Als de plant te veel stress heeft dan wordt het een saaie wijn: groen, plakkerig, zonder zuurgraad en geen finesse. De druif heeft een bodem nodig die gezond gehouden wordt door andere gewassen, dus het in opmars zijn van multiple gewassen laten groeien in je wijngaard past deze druif goed. De druif heeft een dikke schil en hierdoor kan te lange maceratie de wijn een bittere smaak geven, maar de schil zorgt dus voor body en textuur in de wijn. De schil bevat ook het stofje rotundum, wat de druif de smaak van peper geeft. Naast de kenmerkende witte peper zijn wijnen gemaakt van Gruner Veltliner medium tot hoog van zuur, met aroma van citrus en groen fruit. Zelden hebben ze houtrijping gehad en ze zijn bedoeld om jong te drinken.
Allemaal redenen waarom deze druif jarenlang niet op de favorietenlijst stond van zowel de wijnmakers als de wijndrinkers. Er werd in de jaren 50 door Lenz Moser een specifiek trellis systeem ontwikkeld, dat hoger van de grond is dan normaal. Druiven die via het “High Culture” 1,3 m van de grond mochten groeien waren minder gevoelig voor vorst en voor ziektes. Ook werden de wijnstokken wat verder van elkaar gezet. Alles bij elkaar was dit het omkeer punt en nam de kwaliteit van GV toe.
De wijn vind je bijna altijd als single variety in de droge vorm. Er wordt sparkling wijn gemaakt, maar deze is meestal niet voor de export. Zelden hebben de wijnen eikenhouten rijping gehad, slechts in enkele gevallen als men een wijn met meer body en complexiteit wil, maar dan vaak gebruikt van grote, neutrale eiken vaten en natuurlijk is er ook een zoete variant te vinden bij de Neusiedlersee waar het een ideale omgeving is voor nobele rot.
In Oostenrijk is de GV in de volgende gebieden te vinden:
Weinviertel: hier vind je ongeveer de helft van alle GV aanplant. Het is het meest noordelijke wijngebied van Oostenrijk. Wijngaarden liggen langs de Donau rivier. De stijl is fris, licht, grapefruit, witte peper. Jong drinkbare wijnen.
Kamptal en Kremstal: Dit ligt in het centrale noorden van Oostenrijk. Hier vind je ook Riesling. Dit gebied is bekend om zijn Loess soil. De stijl is klassieke, medium bodied GV met steenvruchten en herbale notes.
Wachau is in het westen van Wenen. Hier groeit maar 3% van alle Oostenrijkse druiven. Maar dit zijn wel de meest gewilde wijnen. Dit gebied heeft zijn eigen classificatiesysteem. Steinfeder en Federspiel zijn lichtere wijnen en lager in alcohol. Smaragd zijn rijker, meer body. Dut systeem is dus ook gebaseerd op de rijpheid op het moment van plukken. Een smaragd wijn heeft vaak dan ook noble rot gehad.
Een interessant verhaal is dat recent de nog onbekende ouder van de Gruner Veltliner is ontdekt. Al langer was bekend dat GV een kruising was van de druif Traminer, maar met wie was de vraag. Pas in 2000 werd na na een lange zoektocht een bijna 500 jaar oude wijnplant verstopt in een bos gevonden in het plaatsje St. Georgen vlak bij Wenen en door DNA-onderzoek kon worden bevestigd dat de andere ouder van de Gruner Veltliner was gevonden. In 2011 werd deze wijnstok het slachtoffer van vandalisme en werd deze zeldzame plant zwaar beschadigd. Gelukkig heeft de plant zich weten te herstellen en inmiddels wordt de stok behandeld als een natuurmonument.
De specifieke kenmerken van deze druiven vormen een mooie combinatie van fris, citrus en kruidigheid, die perfect samengaan met Aziatisch eten. Daarnaast is dit een goede combinatie met bittere groentes zoals artisjok en asperges. Tenslotte is de wijn een mooie partner voor kazen (geitenkaas, camembert of Ricotta).
De wijnwereld zou niets zijn zonder de beroemde proef-wedstrijden. Zo was er in 2002 in Londen een proeverij met alle bekende wijn experts in de wereld. Van de wijnen in de top 10 waren er maar liefst vijf een Grüner Veltliner. Een druif dus om niet op neer te kijken en wil je erbij horen dan moet je deze dus geproefd hebben 😊
Probeer is een Grüner Veltliner van Wijnmaker Bernhard Ott, een man met passie voor deze druif, maar er zijn veel andere mooie gruvees te vinden. Prost!