Priorat

Geschiedenis

Het Cartesiaan klooster van Scala Dei is de geboorteplaats van wijn en wijnmaken in de DOQ-regio Priorat. Bedenk hierbij even dat Spanje maar twee regio’s heeft met een DOQ classificatie, te weten Rioja en Priorat. Het waren de Cartesiaanse monniken in de 12de eeuw die hun kennis vanuit de Provence naar dit gebied brachten. Het verhaal gaat dat Koning Alfons el Cast twee ridders naar Priorat stuurde om een goede plek te vinden voor de Cartesianen uit de Provence. Aan de voet van de berg Montsant kwamen deze ridders een schaapsherder tegen. Deze vertelde het verhaal dat hij elke nacht dezelfde droom had over een trap die in het midden van de vallei vanuit een dennenboom naar de hemel liep en waarover engelen liepen. Een perfecte plek dus voor het bouwen van een altaar dat in 1194 werd geplaatst en voor de vestiging van een nieuw klooster. Vervolgens begonnen de monniken, op basis van hun kennis uit de Provence, hier met het maken van wijn. 

Elf kleine dorpjes bevinden zich aan de voet van de berg en de mensen zijn over het algemeen wijnboeren. In 1835 dankzij de Law of Mendizabal kregen ze meer erkenning. Mendizabal was op dat moment premier en verantwoordelijk voor de onteigening van kloostereigendommen zodat deze grond ten goede kwam aan de burgers en in de 17de en 18de eeuw zetten de wijnboeren dit gebied op de kaart. De monniken moesten het klooster verlaten en dit heeft tot 1998 leeg gestaan. Pas toen is men gestart met een renovatie. Helaas werd ook Priorat fors getroffen door phylloxera , de druifluis aan het eind van de 19de eeuw. Daarnaast veroorzaakte de explosie van de textielindustrie een vertrek van al het potentiële personeel naar de stad. Er werden geen nieuwe wijngaarden meer aangelegd. Priorat was niet meer echt in beeld op de wijnkaart.

René Barbier is één van de drie mensen die Priorat weer op de kaart heeft gezet. Hij kocht in 1979 in Priorat een stuk land en wist andere wijnmakers te overtuigen om hier nieuwe wijngaarden aan te planten en wijn te gaan maken. Deze wijngaarden werden Clos genoemd. Dit naar het Franse concept van het maken van hoogkwalitatieve wijnen van een kleine afgegrensde wijngaard. In de periode 1989-1991 werkten vijf wijnhuizen samen en maakten ze één wijn die onder de vijf verschillende Clos namen werd verkocht. Dit waren onder andere Clos Erasmus, Clos Mogador en Clos l’Obac. Sinds 1992 worden de wijnen apart gemaakt. In 1993 kwam Palacios met een wijn l’Ermita, gemaakt van oude Priorat stokken, die internationaal veel aandacht trok. 

Sinds 1985 is men de productie van bulkwijn hier aan banden gaan leggen. 

In 2000 werd Priorat een DOCa, maar dit werd pas officieel erkend in 2009. Deze negen jaar durende periode gaf wat onrust in het gebied.

De term DOCa is Denominacion de Origen Calificada. Je ziet ook DOQ gebruikt worden. De Q is van Qualificada en deze term wordt in het Catalaans gebruikt. De wijn die in dit gebied is gemaakt heeft aan vele eisen moeten voldoen. Over het algemeen mag je er dus vanuit gaan dat dit kwalitatief hoogstaande wijnen zijn.

In 2013 is de DOQ Priorat toegelaten tot CERVIM, wat een instituut is dat in 1987 is opgericht onder de vlag van OIV (the International Organisation of Vine and Wine). 

In 2018 waren er in Priorat 109 wijnhuizen en 535 wijnmakers.

Geografisch

Priorat is een klein, dynamisch wijngebied in Catalonië, Noordoost Spanje, ongeveer 2, 5 uur ten zuidwesten van Barcelona. De berg Montsant vormt het unieke landschap van Priorat. Door de steile hellingen zijn de wijngaarden op “costers” wat in het Catalaans steile helling betekent. Een groot deel van het landschap in Priorat is beschermd. De DOQ Priorat wordt volledig omringd door de DO Montsant die vergelijkbare wijnen maakt. Vaak wel tegen een iets lagere prijs, dus zeker de moeite waard om te proberen. Het landschap in beide regio’s is vergelijkbaar. Beide gebieden hebben wijngaarden op hellingen die wel 60 graden zijn. Het verschil zit hem echter in de bodem. De wijngaarden zijn klein en veel moet met de hand worden gedaan, waardoor de wijnen niet goedkoop zijn. De kenmerkende terrassen die je vindt aangelegd in de wijngaarden, moeten deze beschermen tegen bodemerosie en zorgen ervoor dat het regenwater beter de bodem in kan en niet gelijk naar beneden loopt. Druiven laten groeien op een steile helling is niet makkelijk, maar levert wel een druif op die maximale zon heeft gehad door vele zonuren en een goede expositie aan de zon en tevens heeft mogen genieten van warme dagen en koude nachten, wat de zuurgraad ten goede komt.

De DOQ Priorat is verdeeld in 12 grape growing zones.

  1. Bellmunt del Priorat: deze gemeente ligt het meest zuidelijk in Priorat. In het noorden en westen wordt het gebied afgegrensd door de rivier Siurana. In het zuiden liggen de bergen van Sarrai. Het gebied is bekend om zijn mijnen. 
  2. Scala Dei: de ladder naar God.
  3. Gratallops: centraal in Priorat
  4. El Lloar
  5. La Morera de Montsant
  6. Poboleda
  7. Porrera
  8. Torroja del Priorat
  9. La Vilella Alta
  10. La Vilella Baixa
  11. Masos de Falset
  12. Solanes del Molar 

Klimaat: Warm continentaal. De zomers zijn lang en droog en warm en jaarlijkse regenval is 500mm en de winters zijn koud. Het is één van de warmste en droogste gebieden in Spanje. Het is over het algemeen hier wel een warmer continentaal klimaat dan elders. Er is een verkoelende wind uit het Noorden en de Mistral uit het Oosten. De Montsant berg beschermt het gebied wel van de koude wind uit het noorden en van de mediterrane invloeden vanuit het zuiden. Irrigatie is in bepaalde jaren toegestaan en bij nieuwe wijngaarden. 

Risico’s zijn vorst, hagelstenen en droogte. 

Bodem:

Ergens stond de opmerking dat Priorat draait om zijn bodem: de typische llicorella geeft de wijn zijn kenmerkende mineraliteit. Llicorella is een goed drainerende, voedingsarme bodem die bestaat uit rood en zwart kleurige leisteen (slate) en quartz. Llicorella is het Catalaanse woord voor slate. De bodem wordt ook gekenmerkt door kleine deeltjes mica, die het zonlicht reflecteren en de warmte kunnen vasthouden. Montsant heeft deze kenmerkende bodem niet. Hier vindt je meer klei en limestone.

Viticulture

De wijngaarden liggen op 100-750 meter boven zeeniveau. De wijngaarden hebben meestal een hellingsgraad van > 15% tot wel 60%. Hierdoor zie je veel terrassen. Deze moeten met de hand bewerkt worden. De opbrengsten zijn vaak laag, soms minder dan 1 kg per plant, wat de wijnen een uniek karakter geeft. De lage opbrengst komt omdat de rotsachtige bodem niet goed water kan vasthouden. De oogstperiode duurt lang, van mid September in Bellmunt en El Lloar tot wel begin November in Porrera en La Morera de Montsant. 

Dit gebied staat bekend om zijn lage opbrengsten. Soms minder dan 5 hl/ha. Nu is de opbrengst in Spanje sowieso wel laag (25 hl/ha) in vergelijking met Duitsland (80hl/ha). Een hele lage opbrengst betekent echter druiven die niet alle voedingsstoffen hebben hoeven delen met andere druiven en dus maximale concentratie van aroma’s en suikers en zuren hebben. Hoe lager de opbrengst hoe beter de kwaliteit (over het algemeen).

De stokken zijn meestal bush vines, maar de nieuwe wijngaarden gebruiken ook hekjes (trellises)

Er zijn vier factoren die bijdragen aan de exclusieve kwaliteit van de Priorat wijn: low-yields, het klimaat (hoge diurnal range) en voedingsarme bodem en de leeftijd van de stokken. 

De meeste Priorat wijn wordt minimaal 12 jaar op eiken gerijpt. Hier hebben ze net zoals in Rioja ook een classificatiesysteem gebaseerd op de rijping, maar veel wijnmakers gebruiken deze classificatie niet meer. 

– Crianza:         1 jaar eiken; 1 jaar fles

– Reserva:        1 jaar eiken 2 jaar fles

– Gran Reserva: 2 jaar eiken, 3 jaar fles

De Druiven

Priorat is met name bekend om zijn intense, full-body rode wijnen gemaakt van Garnacha en Carinena en de wijn wordt gekenmerkt door aroma van zwarte bessen, drop, chocola, teer en kersen. Door de bodem worden de wijnen gekenmerkt door mineraliteit. Een typische Priorat rode wijn is hoog in alcohol en tannines en full body. De wijnen worden meestal op Frans eiken gerijpt in tegenstelling tot het gebruik van Amerikaans eiken in Rioja en Ribera del Duero. De L’Ermita is waarschijnlijk één van de duurste wijnen van Spanje en bestaat uit 100% Garnacha. 

De aangeraden druivenrassen via de DOQ zijn

  1. Grenache (41%): rijk en sappig. De druif geeft body aan de wijn. Houdt met name van de rode klei en grote hoogte. 
  2. Carignan (23%) geeft diepte en intensiteit en fruitaroma’s. Deze druif is wat lastiger te hanteren. Hij heeft een arme bodem nodig en geeft wijnen een lager alcohol percentage. Doet het wel goed in de warme gebieden. 

De toegestane rode druivenrassen zijn

  1. Hairy Grenache
  2. Tempranillo
  3. Piquepoul
  4. Cabernet Sauvignon (10%) geeft structuur
  5. Cabernet Franc
  6. Pinot Noir
  7. Merlot (6,5%)
  8. Syrah (10%) geeft body en aardsheid

De toegstane witte druivensoorten zijn:

  1. Witte Grenache (5%)
  2. Macabeu (1%)
  3. Pedro Ximemez
  4. Chenin Blanc
  5. Muscat of Alexandria
  6. Muscat Blanc a Petits Grains
  7. Xarello
  8. Piquepoul

Met name vind je in Priorat rode druiven (Grenache en Carignan)

De Classificatie

Priorat is een beetje vergelijkbaar met Bourgogne: het wijnmaken is in beide gebieden opgezet door de monniken, ze hebben een lange wijnmaak geschiedenis en hun aandacht is met name wijngaard gedreven en niet op de naam of de prijs of op rijping. Daarom heeft Priorat nu ook het gebied in kleinere zones verdeeld die paratges worden genoemd. 

Sinds 2020 heeft men hier ook een nieuwe classificatie: “The Names of the Land”.

Dit project geeft aan dat de waarde van de wijn bepaald wordt door het land, de herkomst van de druif. Het land bestaat dus uit 12 dorpen en 459 locaties. Erkenning loopt via de Consell regulador de la DOQ Priorat. 

De 459 paratges zijn stukjes land, waar ze de identiteit van hebben hersteld en hierdoor de wijnen genoemd wordne nu naar een specifieke plaats van herkomst. 

Er zijn nu 51 wijnhuizen die deelnemen aan het classificatie project Names of the land vanaf 2020. Het is vergelijkbaar met de piramide van Bourgonje. 

  1. DOQ Priorat: algemene labeling voor wijnen die aan de DOQ-eisen voldoen. 

Druiven mogen van overal uit de appellation komen.

Creativiteit en vrijheid en innovatie worden gestimuleerd. 

  • Vi de Vila (41) (village wines): deze wijnen komen van 1 van de 12 toegewezen dorpjes

Speelt van vintage 2007.

Druiven groeien in de grenzen van het dorp zoals bepaald bij de Consejo. 

De wijn moet gemaakt zijn van wijngaarden die in eigen bezit zijn of voor minimaal 7 jaar zijn gehuurd.

Maximum yield is 7000 kg/ha voor wit en 5000 kh/ha voor rood.

Minimaal 60% is Garnacha en/ of Carinena.

90% van de wijngaarden moet minimaal 10 jaar oud zijn en de rest moet minimaal 5 jaar oud zijn.

  • Vi de Paratge (31) (vergelijkbaar met climats of lieu-dits): wijnen die een expressie van hun terroir representeren

Vanaf 2017 vintage

Druiven groeien op een single location of paratge vastgelegd door de Consejo

Druiven zijn van wijngaarden in eigen beheer of minimaal 7 jaar huur

Max yield 6000 kg/ha voor wit en 4000 kg/ha voor rood

Minimaal 60% Garnacha en/of Carinena

90% van de wijngaarden moet minimaal 15 jaar oud zijn en van de rest moet min 5 jaar oud zijn

  • Vinya Classificada (3): 80% van de wijnstokken moeten minimaal 20 jaar oud zijn en ze moeten apart gebotteld worden. Dit zijn single-vineyard wines en vergelijkbaar met premier cru. 

Sinds 2017

Druiven groeien op een single vineyard vastgelegd door de Consejo.

Wijngaarden in eigendom of minimaal 7 jaar huurcontract.

Max yield 6000 kg/ha voor wit en 4000 voor rood

Min 60% Garnacha en/of Carinena

80% van de wijngaarden moet minimaal 20 jaar oud zijn en de rest 20% moet minimaal 5 jaar oud zijn. 

Traceability of at least five years

  • Gran Vinya Classificada (3): deze wijnen komen van uitzonderlijke wijngaarden waarvan 80% minimal 35 jaar oude wijnstokken moet hebben. Ook single vineyard wines vergelijkbaar met grand cru.

Sinds 2017

Druiven moeten van een single vineyard komen en traditionele groeimethodes moeten gebruikt zijn.

Wijngaarden zijn in eiegndom of minimaal 7 jaar huurovereenkomst

4000 kg/ha voor wit en 3000 voor rood

Minimaal 90% Garnacha en/of Carinena

80% van de wijngaarden moet minimaal 35 jaar oud zijn en de rest moet min 10 jaar oud zijn

Traceability of minimal five years

  • Velles Vinyes (10) dit zijn wijnen van wijngaarden die stokken hebben van voor 1945 (dus 75 jaar oud).

Deze benaming mag in alle categorieen gebruikt worden.  

Voordeel van de classificatie is dat er dus meer aandacht is voor de herkomst van de wijn en de expressie van terroir. Nadeel is dat het een stuk complexer is. Namen zullen ook door elkaar lopen. Merknamen die al bestonden kunnen overeenkomen met nu namen van paratges, terwijl ze dus niet hetzelfde zijn. Een voorbeeld van een gedeelde naam is Mas de la Rosa. Dit is 1 van de topwijnen van Vall Llach. Maar nu recent ook 1 van de 459 officiële plaatsbepalingen en nu komt Torres ook met een Mas de la Rosa op de markt. De Eu heeft bepaald dat de plaats bepalingsnaam zwaarder weegt dan de al bekende merknaam. 

Bierzo heeft recent een vergelijkbare classificatie ingevoerd. Het verschil met de Priorat classificatie is dat in Priorat de wijngaarden eigendom moeten zijn van de producenten of dat de producenten hier ten minste 7 jaar een contract hebben om in aanmerking te komen voor een van de labels. In Bierzo worden de growers als belangrijkste factor gezien en heirdoor kunnen deze hun druiven voor een hogere prijs verkopen. De regels in Priorat zijn wat strikter. 

De Business

Priorat is een van de weinige gebieden in de wereld waar ze kwalitatief hoogstaande wijnen van Grenache maken. Dit vind je verder alleen nog in Chateauneuf-du-pape en Sine Qua Non in Californië. 

Ten tweede is het de enige regio naast Rioja die de DOCa status heeft. 

Tenslotte in het gebied in korte tijd van anoniem, naar een gebied gegroeid waar internationale vraag is naar deze exclusieve wijnen. Sinds 1990 is Priorat internationaal bekend. 

In 2018 was er 2010 hectare wijngaard in Priorat waarvan 93% met rood is aangeplant. De dichtheid is gem 2850 vines per hectare. 

De productie van rode wijn is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Witte wijn loopt terug van 10% in 2001 tot nu 4% in 2008 van het totaal. In 2008 werd er 5000 ton druiven geoogst waarvan 96% rood. 

Kwalificatie van de jaargangen via consell Regulador de la Denominacio D’origen Qualificada

2019 Excellent, andere jaren ervoor vanaf 2013 allemaal very good.