Zeg je Piëmonte dan zeg je rood, Barolo, Barbaresco en huis van de Nebbiolo druif. Het gebied ligt in het noordwesten van Italië. De naam betekent voet van de berg. Het bestaat uit 18 DOCGs en 41 DOCs. Anders dan in andere gebieden moeten veel wijnen hier uit 100% van de genoemde druif bestaan. De meeste mensen zullen dit gebied associëren met Barolo en Barbaresco, maar interessant om te weten is dat deze twee gebieden maar verantwoordelijk zijn voor 3% van de productie in Piëmonte.
Het landschap wordt gekenmerkt door de Alpen in het noorden en de Apennijnen in het zuiden. De bergen zorgen voor een groot dag-nachtverschil met koele Alpine nachten, mistige ochtenden en warme mediterrane dagen. De wijngaarden hogerop krijgen wel meer zon met name als de op de zuidkant van de berg liggen, wat de kwaliteit ten goede komt. Het klimaat is gematigd continentaal met koude winters en warme zomers. Het gebied wordt beschermd voor regen en koude wind door de Alpen en voor weersinvloeden van de mediterrane zee door de Apennijnen. Er komen hier forse stormen voor en hagel en mist die de oogst kunnen beïnvloeden. Met name de regen in de herfst is een risico voor de laat rijpende Nebbiolo.
Grofweg genomen is 60% van de wijn in Piëmonte rood en 40% is wit. Rood zijn wijnen van overwegend Barbera, Nebbiolo en Dolcetto druiven en wit met name Moscato Bianco, Cortese en Arneis.
De productie in 2020 was 2,6 miljoen hL (28,6 miljoen flessen). Er is bijna 44.000 ha wijngaard en 31% is beplant met Barbera, 22% met Moscato, 13% met Dolcetto en 10% Nebbiolo.
Meest voorkomende druiven
1. Barbera: meest aangeplant druif in Piëmonte met drie keer zoveel wijngaarden als Nebbiolo. Hij maakt goede, full-body, drinkbare wijnen die eerder ready- to-drink zijn dan de Nebbiolo ’s. Het is ook de meest aangeplante druif in Italië, maar 2/3 ervan staat in Piëmont. Het is met name de primaire druif van Barbera d’Asti. Recent is de DOCG Nizza opgericht en men zegt dat Nizza de beste expressie van Barbera is. Barbera maakt wijnen donker van kleur met de smaak van zwarte kersen, anijs en gedroogde kruiden. Barbera is een vroeg ontknopende druif en daarom gevoelig voor vorst.
2. Dolcetto: soort voor elke dag wijn. De naam staat voor “little sweet one”, maar dat is misleidend. Wijnen zijn wat lichter en dus makkelijker drinkbaar. Donker van kleur met aroma van bramen, drop en teer. Omdat de druif laag in zuren is, heeft hij niet echt potentie om te rijpen. Men gebruikt Dolcetto om nu wat meer Merlot achtige wijnen te maken. Staat er Vigna op het etiket dan heeft de wijn minimaal 20 maanden gerijpt. Staat er superiore op het etiket dan is het alcoholpercentage minimaal 13% en hebben de druiven wat langer mogen rijpen wat zachtere tannines geeft. Er zijn drie DOCGs die 100% Dolcetto wijnen maken. Dogliani, Diano d’Alba en Ovada en er zijn vier DOCs volledig toegewijd aan Dolcetto (Dolcetto d’Alba, d’Asti, d’Acqui en ovada).
3. Nebbiolo: de meest gerespecteerde, aromatische en lang rijpende druif van Italië. De druif mag groeien op de beste wijngaarden, deels ook omdat hij nogal kieskeurig is en nogal moeite heeft om goed rijp te worden, dus veel zon nodig heeft. De naam komt van het woord ‘nebbia’ wat mist betekent, iets wat in dit gebied veel voorkomt. Er zijn nog twee andere theorieën over de naam. Het zou ook vernoemd kunnen zijn naar het witte poederachtige laagje wat in het najaar op de druif ligt en er is ook een theorie dat het is genoemd naar het Italiaanse woord voor nobel: nobile.
De druif wordt met name in Piëmont gevonden, maar ook in Lombardije. Er zijn 7 DOCGs geassocieerd met Nebbiolo. De meest bekende zijn Barolo en Barbaresco die 100% Nebbiolo-wijnen maken. De andere 5 DOCGs maken wijnen die tenminste 85% Nebbiolo bevatten. Drie ervan liggen in Piëmonte (Roero, Gattinara en Ghemme) en de andere twee liggen in Lombardije (Valtellina superiore en Sforzato).
Denk bij Nebbiolo aan hoog tannine met de smaak van rode kersen, teer, roos. Vaak echt op dronk na 10-15 jaar. De druif heeft een dikke schil, maar geeft wijnen licht van kleur omdat de kleur snel vervaagt door erg instabiele anthocyanines.
Meest bekende DOCGs van Piëmonte.
1. Barolo DOCG: ligt ten zuidwesten van de stad Alba in de Apennijnen. De wijn is bleek, steenrood en heeft stroeve tannines en een alcohol van minimaal 13%. De wijn moet minimaal 18 mnd. Houtrijping gehad hebben en pas na 3 jaar rijping komen ze op de markt. Staat er reserva op het label dan is de wijn 5 jaar oud. Staat er Vigna op het etiket dan komen de druiven van een single vineyard en drink een Barolo pas na 10 jaar.
Er zijn twee stijlen Barolo: die van blauw-grijze limestone (kalksteen) grond in het noorden en westen versus de gebieden met geel-grijze bodem van klei en zand in het zuiden en oosten. De kalksteen Barolo’s zijn wat lichter en aromatischer van stijl. De wijnen van de zand-klei grond zijn robuster, hebben meer tannine en moeten wat langer rijpen.
De wijngaarden liggen op 200-400 meter en zijn zuid-west facing. De DOCG regel is dat er maar 56hL/Ha geoogst mag worden. DE afgelopen jaren is de aanplant van Nebbiolo in Barolo bijna verdubbeld.
2. Barbaresco DOCG: Dit ligt ten noorden van Alba en ook in de Apennijnen. Het gebied is ongeveer 1/3det.o.v. Barolo. Net als in Barolo zijn de wijngaarden op het zuiden gericht. Het is in Barbaresco net iets warmer dan in Barolo en de wijngaarden liggen over het algemeen iets lager. De oogst is vaak een week eerder. Hierdoor is de rijping ook minder lang: 2 jaar voor een Barbaresco DOCG en 4 jaar voor een Riserva. De maximum yield is 56 hl/Ha. In Barbaresco is de grond met name limestone wat betekent dat het tanninegehalte wat lager is. Er is een minder verschil tussen dag en nacht dan in Barolo waardoor de druiven wat eerder rijp zijn en een wat dunnere schil hebben, dus een Barbaresco is lichter van kleur, minder tannine en minder fenolen.
3. Barbera d’Asti DOCG : maximum yield is 63 hL/ha and de wijn moet minimal 18 maanden rijpen, waarvan 6 op hout.
Er zijn drie grote overkoepelende DOPs in Piëmont. Dit geeft producenten de mogelijkheid om druiven te blenden uit verschillende gebieden. Deze DOCs staan ook andere wijnstijlen toe zoals wit en rood van andere druiven.
1. DOC Langhe: maakt mooie Nebbiolo wijnen, maar een stuk goedkoper dan Barolo en Barbaresco.
2. DOC Monferrato
3. DOC Piemonte
De witte wijnen van Piemont
1. Moscato Bianco: een hele oude druif die aroma’s geeft van rozen, mandarijn, suikerspin en lychee.
2. Gavi wijnen gemaakt van de Cortese druif. Wijnen met een lemon, citrus aroma en een frisse zuurgraad. Cortese doet denken wat betreft de frisheid aan Pinot Grigio en Chablis. De druif wordt ook gebruikt voor het maken van bubbels.
3. Arneis: dit is de witte wijn van de DOC Roero en wordt gekenmerkt door een medium body met bittere amandel tonen. De wijn is fris en grassig en doet denken aan Sauvignon Blanc.
Overig:
In 1985 werd Piëmont getroffen door een wijnschandaal omdat 30 mensen overleden door het toedienen van methanol aan Barbera wijnen. De populariteit van de druif nam snel af en werd vervangen door de Montepulciano druif.
Het verschil tussen Barolo en Barbaresco op een rijtje:
Beide gebieden zitten in noordwest Italië en maken wijnen van de Nebbiolo druif. Deze druif is al sinds de 12deeeuw in dit gebied en heeft dus zich perfect kunnen aanpassen aan het terroir met excellente wijnen ten gevolge.
Een wijn van Nebbiolo is ruby van kleur en delicaat in de neus met aroma’s van bloemen en roos.
Maar nu de verschillen:
1. De ligging. Barolo is iets groter en ligt zuidwest van de stad Alba en Barbaresco is wat kleiner en ligt noordoost van Alba.
2. De bodem van Barbaresco is rijker in nutriënten dan de bodem in Barolo en hierdoor heeft een Barbaresco minder tannines dan een Barolo.
3. Beide wijnen zijn vol en complex in de neus en hebben een lange finish, maar Barbaresco is wat lichter en milder in het midden. Barolo had als bijnaam: de wijn van de koningen en Barbaresco de wijn van de koninginnen.
4. Regels. Een Barbaresco moet minimaal twee jaar rijpen en een Barolo minimaal 3 jaar.
5. Reserva op het label is voor beide wijnen hetzelfde en betekent een extra twee jaar rijping. Maar een Barolo reserva is dus 5 jaar oud en een Barbaresco reserva maar 4 jaar.
5. Barolo is 50 jaar ouder dan Barbaresco en kreeg zijn naam in 1850 genoemd naar de Markiezin Marchesa de Barolo.
6. Barbaresco was pas sinds 1894 bekend. Men ging toen wijnen hier maken in een wat lichtere stijl als een alternatief voor Barolo. De Gaja familie in 1958 heeft Barbaresco verder op de kaart gezet. Je ziet steeds meer single vineyards Barbaresco’s.
Oud versus nieuw Barolo:
1. Barolo was vroeger juist een zoete of een mouserende wijn. De huidige robuuste stijl is nog vrij nieuw.
2. Vroeger werden de wijnen gemaakt van druiven van verschillende percelen met name om meer complexiteit in de wijn te krijgen. Nu zie je steeds meer single vineyard wijnen gemaakt worden.
3. De oude wijnmaaktechniek was lange maceratie, wel weken. Tegenwoordig kiest men vaker voor korte maceratie.
4. De traditionisten maken gebruik van grote vaten, terwijl de modernisten kleinere vaten gebruiken, zodat het hout meer invloed heeft op de wijn en de tannines kan verzachten.
5. Men is nu meer gericht op het maken van een wijn die je eerder kunt drinken en niet eerst 15 jaar in de kelder moet wegleggen.
Nizza DOCG
Sinds 2014 heeft dit gebied, gelegen redelijk in het midden van het Barbera d’Asri gebied ook een DOCG-kwalificatie. Er valt hier minder regen dan in het Barolo gebied en de bodem is een mix van kalksteen, klei en calcium. Men zegt dat je in dit gebied de beste Barbera wijnen vindt.
Classificatiesysteem
In Piëmonte zijn er alleen PDO-wijnen of wijnen in het Vino-segment. Je vindt hier geen PGI-wijnen.
In 2007 is er een MGA-classificatie systeem in Barbaresco DOCG geïntroduceerd.
In 2010 is er een officieel systeem van sub zones geïntroduceerd in Barolo DOCG. Het heet MGA (Menzioni Geografiche Aggiuntive en bestaat uit 181 namen.
- Hele dorpen bv La Morra. Dit zijn er 11.
- Specifieke single vineyards bv Bussia of Cannubi
- Een aantal aangewezen wijngaarden die een single MGA zijn geworden. Bijvoorbeeld Via Nuova werd ingedeeld in de Terlo MGA.
Problemen met de classificatie is dat het eigenlijk niets zegt. Een naam binnen de MGA is niet per definitie een bepaald terroir en hoeft dus niets te zeggen over de kwaliteit. Daarbij hoeft de naam MGA niet eens op het etiket gezet te worden. De MGA heeft geen uniforme criteria aangenomen.
Andere aanpassingen zijn:
Vigna mag nu op het etiket komen alleen als de naam van de MGA ook is vermeld.
Er wordt een klein beetje Barolo Chinato gemaakt, wat een gezoete wijn is met kruiden en specerijen.
Wijn business in Piëmonte
Je vindt hier met name kleine familie gedreven wijnhuizen en in vergelijking met Toscane is hier weinig consolidatie van wijnboeren. Met name omdat de prijzen voor Nebbiolo nu zo hoog zijn, blijven de meeste wijnmakers zelf verkopen. Meer dan 85% van Barolo en 75% van Barbaresco wordt geëxporteerd. Met name naar Amerika en Duitsland. Sinds 2010 is de vraag naar deze wijnen gestegen, omdat mensen op zoek gingen naar een alternatief voor de extreem dure Bordeaux en Bourgognewijnen.
Beste jaren voor Barolo en Barbaresco
2018 ondanks hagel.
2017 vorst en warm weer. Imbalans risico
2016 beter dan 2015.
2015 bombastische wijnen
2014 natte herfst en slechte omstandigheden. Barbaresco is dit jaar beter.
2013 koel jaar, aromatische wijnen, hoger in zuur. Goed om te laten rijpen in de kelder
2012 gestructureerde wijnen, erg tannin, savory.
Een betaalbaarder alternatief voor een Barolo is de DOCG Langhe.