Rioja

De Geschiedenis

Er zijn maar weinig wijnen die wereldwijd zo een naam hebben ontwikkeld als Rioja. De wijnen zijn natuurlijk ook redelijk stabiel. Van oudsher bestaan ze altijd uit een blend met Tempranillo als hoofddruif en dan hoe meer houtrijping des te beter.

Waar komt de naam vandaan? Rioja dankt zijn naam aan een zijtak van de Ebro rivier, de Rio Oja, wat uiteindelijk kort Rioja werd. De eerste vermelding van de naam Rioja, of toen nog als Rioga geschreven was in 1099. 

In dit gebied wordt meer dan 2000 jaar wijn gemaakt. Al rond de 2^de eeuw BC waren de Romeinen hier verantwoordelijk voor het verbouwen van druiven en het maken van wijn en amfora’s zijn later terug gevonden in dit gebied. 

In de 18de eeuw was er veel vraag naar Rioja wijnen, hoewel ze toen nog niet echt bekend stonden om hun kwaliteit. Het ging met name toen om veel voor weinig. 

Eind 18^de eeuw bracht Manuel Quintano y Quintano kennis vanuit Bordeaux naar Rioja in de vorm van nieuwe ideeën op het gebied van het maken van wijn maar hij was ook verantwoordelijk voor de introductie van de houten vaten uit de Bordeaux. Omdat de regel toen bestond dat de prijzen van wijn in Rioja gelijk moesten zijn, ongeacht de kosten van het maken, was het niet erg lucratief om de wijn op dure houten vaten te laten rijpen, dus veel bijval kreeg Manuel in die tijd nog niet. 

Markies Murrieta en Markies de Riscal moesten mid 19^de eeuw vluchten en vertrokken vanwege hun liefde voor de wijnen uit deze regio naar Bordeaux en toen zij na een tijdje weer terugkwamen brachten zij wederom de kennis over de Franse wijnstokken en het rijpen op houten vaten met zich mee. Het lukte hun om de regering en producerenten te overtuigen dat houtrijping een substantiële bijdrage kan leveren aan de kwaliteit van de wijn. De typische houtgerijpte rode Rioja wijn zoals we die nu nog kennen werd geboren. 

Dit was een goede timing, want toen een paar jaar later eerst Oïdium en vervolgens Phylloxera in Frankrijk uitbrak, bleek Rioja een goed alternatief te zijn voor de Franse wijnen. Franse wijnboeren trokken de grens over naar dit gebied en nieuwe wijnhuizen werden opgericht met name rond het treinstation in Haro zodat de wijnen makkelijk naar Frankrijk geëxporteerd konden worden. Phylloxera trof uiteindelijk Rioja ook, maar pas begin 20^ste eeuw, toen veel wijngaarden in Frankrijk alweer hersteld waren. Hoewel Phylloxera in Spanje alleen de wijngaarden op kleigrond verwoeste en de wijngaarden op zandgrond gespaard bleven, verloren de Spanjaarden toch 2/3 van hun wijnstokken en daarnaast als gevolg van de verminderde vraag van Frankrijk naar Spaanse wijn, maar ook door andere factoren stortte de exportmarkt van Spanje volledig in. 

De reputatie van Rioja wijn bereikte een dieptepunt en om hier een eind aan te maken werd in 192 de Consejo Regulator opgericht in Rioja met als doel de kwaliteit van Rioja wijnen weer op de kaart te zetten. De eerste DO (designation of Origin) van Spanje was een feit. Helaas was het nog niet zo makkelijk om de Rioja wijnen weer op de kaart te zetten. 

Geteisterd door de Civil War in 1936-1939 en vervolgens een bijna 40-jarige dictatuur, gaf weinig ruimte voor het maken en het exporteren van kwaliteitswijnen. Door de gevolgen van de tweede wereldoorlog en een jarenlange slechte economie werd wijn met name via coöperatieven gemaakt en de focus was gericht op het maken van bulkwijn.  

Na het vertrek van Generaal Franco in de jaren 70 kwam er meer economische vrijheid en mede dankzij de toetreding van Spanje in de EU in 1986 werd geld geïnvesteerd in de wijn business. Er kwam aandacht voor temperatuur controle en roestvrijstalen tanks, nieuwe technieken werden geïmplementeerd en een belangrijke stap werd gemaakt in 1996 door het officieel toestaan van irrigatie. Inmiddels staat de Spaanse wijn weer op de kaart. 

Sinds 2017 begon met voorzichtig meer nadruk te gaan leggen op de herkomst van de druif en wat minder op alleen de maturatie. Het terroir werd een belangrijke graadmeer voor kwaliteit. In 2019 is dit systeem in Rioja geïmplementeerd. Doel is om meer inzicht te geven in de herkomst en kwaliteit van de verschillende Rioja wijnen. De Regulation of the Controle Board of the Rioja Designation werd erkent en nieuwe kwaliteitseisen werden ontwikkeld. Men ging bepaalde productiegebieden toewijzen en er kwamen afspraken over het gebruik van bepaalde druivenrassen en over de maximale productie per hectare, minimale alcoholpercentages, rijpingseisen, regels over snoeitechnieken en de dichtheid van de stokken en tenslotte moesten er verplichte testen jaarlijks uitgevoerd worden. Op landelijk niveau kwam er in 1980 een nieuw niveau in Spanje met als doel om de regio’s die wijnen van de hoogste kwaliteit produceren extra credits te geven. Uiteindelijk kreeg Rioja een DOCa status in 1991. Naast Rioja heeft alleen Priorat een DOCa status. 

Het verschil tussen een DO (waarvan de regels zijn opgesteld in 2013) en een DOCa zijn:

– Een gebied moet minimaal 10 jaar de DO status hebben voordat het een DOCa kan worden

– De wijnen mogen alleen verkocht worden als ze gebotteld zijn in de wijnhuizen die geregistreerd staan als PDO en gelokaliseerd zijn als een geografisch gebied. 

– De analytische en sensory testen moeten systematisch worden uitgevoerd.

– De wijnhuizen moeten onafhankelijk zijn van niet geregistreerde wijnhuizen en er moet tenminste een landweg tussen zitten. De druiven mogen alleen van de geregistreerde wijngaarden komen. 

– Ook moeten ze gebotteld zijn op het punt van origine sinds 1993

Wat leuke feitjes uit de geschiedenis zijn dat er in de 16de en 17de eeuw meer witte dan rode wijn werd gemaakt. Het is pas sinds 50 jaar dat Tempranillo zijn opmars heeft gemaakt in dit gebied.  

Daarnaast is Rioja bekend om een speciale rosé die bekend is onder de naam Clarete en typisch in de Najerilla vallei voorkomt. Deze rosé wordt gemaakt van een blend van Garnacha Tinta en Viura. De kleur is wat minder roze en meer uien achtig dan de Rosado rosé die hier ook gemaakt wordt. De wijnen zijn licht en fruitig met een goede zuurgraad. Het verhaal is dat de wijn is ontstaan omdat van oudsher er in Rioja Alta en Rioja Alavesa meer witte dan rode druivenstokken in de wijngaard stonden en deze stonden ook nog eens doorelkaar heen. Tijdens de oogst kwamen deze druiven dus bij elkaar in het vat terecht, resulterende in een licht gekleurde combinatie van witte en rode wijn.  Deze Spaanse Clarete heeft dus niets te maken met de Clairette uit Bordeaux. Dit is een lichtrode wijn, die wel erg lijkt wat betreft kleur op rosé en in de middeleeuwen vanuit Bordeaux veel naar Engeland werd ge-exporteerd. Deze wijn heet ook wel French Claret, wat bleke Franse betekent. 

De Regio

De DOCa (Denominacion de Origen Calificada Rioja) ligt in het noorden van Spanje rondom de rivier Ebro. Het ligt ongeveer 100km ten zuiden van Bilbao en 350 km ten noorden van Madrid. Het gebied is 100 km breed en 40 km hoog. De DOCa Rioja is iets groter dan alleen Rioja. Het beslaat ook Basque Country en Navarre. Rioja refereert naar de DOCa en La Rioja naar de autonome gemeenschap. 

Het gebied bestaat ongeveer uit 66.000 ha wijngaard en is wat grootte betreft ongeveer de helft van Bordeaux en 3x zo groot als Bourgogne of Ribera del Duero. In dit gebied vind je 100 jaar oude bushvines, maar sinds Rioja is toegetreden tot de EU is er meer VSP. Rioja wordt in het noorden en zuiden afgegrensd door bergen. De Sierra de Cantabria beschermt het gebied tegen de koude Atlantische noorderwind en de Sierra de la Demanda beschermt het gebied juist tegen de droogte en warmte van het centrale Plateau. Er is een belangrijke rivier Ebro, die zorgt voor unieke terroirs. 

De DOCa Rioja bestaat uit drie zones.

Rioja Alavesa is de kleinste zone en ligt ten noorden van de Ebro rivier. Het heeft ongeveer 13.000 ha wijngaard heeft. Alavesa bestaat uit 18 steden (municipalities) in het zuiden van de provincie Alava. De bodem bestaat hier met name uit clay-limestone en het klimaat is Atlantisch. Het is er koel en nat.  Sierra de Cantabria beschermt het gebied tegen de koude wind vanuit de bay of Biscay. De meest voorkomende druif is Tempranillo, geplant op terrassen van 400-700 meter. Het is een gebied met ongeveer zoveel inwoners als hectare wijngaard. Samenvattend is dit het meest noordelijk gelegen gebied, met hetzelfde klimaat als Alta. De wijnen hier hebben iets meer body en wat meer structuur. 

Rioja Alta is de grootste zone en ligt ten westen van de hoofdstad Logroño van La Rioja en met name ten zuiden van de Ebro rivier en heeft ongeveer 28.000 ha wijngaard. Alle drie de verschillende bodemsoorten worden hier gevonden. Het terrein is vlak en bestaat uit terrassen en kleine heuvels. Hoogte van de wijngaarden tussen de 400-600 meter. Hier is met name een Atlantisch klimaat en het is het koudste gebied in Rioja. Er is een groot dag en nacht verschil. Het klimaat is continentaal, met wat maritieme invloeden. Het is hier relatief vlak en warm en de bodem is met name van alluviale grondsoort. In het noordwesten is het iets koeler en natter en hier vind je meer calcareous klei. Tenslotte vind je in het zuiden wijngaarden op 700 meter en hier is het wat koeler en bestaat de bodem uit ferrous klei. 

In Alta ligt de hoofdstad Logroño waar de DOCa Rioja control board haar kantoor heeft. Er zijn in deze stad veel ondergrondse kelders te vinden en Logrono telt 15 wijnhuizen. 

Daarnaast vind je er Cenicero met 12 wijnhuizen wat in de 18^de eeuw een belangrijk gebied was in Rioja. Haro wordt gezien als de historische hoofdstad van Rioja omdat eind 19de eeuw Franse wijnmakers hier wijn gingen maken ten gevolgde van de schade die Phylloxera had veroorzaakt in Frankrijk. Samenvatten is Rioja Alta het meest westelijk gelegen gebied, met wat hoger gelegen wijngaarden en vaak wijnen met de beste kwaliteit. 

Rioja Oriental ligt ten oosten van Logroño en beslaat ongeveer 25.000 ha wijngaard. Het is net iets kleiner dan Rioja Alta. Het bestaat uit La Rioja en acht plaatsen uit Navarre. Hier is een mediterraan klimaat en het is dus warmer en droger dan in de andere twee districten. Meeste wijngaarden liggen op 300-400 meter, maar er is een gebied op Mount Yerga waar ze op 700 meter liggen. De meeste wijngaarden liggen dicht bij de rivier en hebben een alluviale bodem. De rest (50%) is met name ferrous-klei. In dit gebied ligt Alfaro, dat de stad is met de meeste wijngaarden. De naam is aangepast, omdat de vorige naam Rioja Baja synoniem stond voor lage kwaliteit. (Baja = laag). Het gebied ligt boven en onder de Ebro. Het noorden is relatief warm en droog. Onder de Ebor liggen de wijngaarden op 500-1000 meter en hier kan het dus net zo koel zijn als in Alta. De bodem is een mix van calcerous klei en ferrous klei. Samenvattend is dit gebied wat warmer en droger en hebben de wijnen een wat hoger alcoholpercentage en zijn ze wat dieper van kleur. 

De Bodem

De bodem bestaat uit een combinatie van zand, zilt en klei. Het is licht alkalisch, arm in organische content en heeft een matige water beschikbaarheid in de zomer. 

De drie bodemsoorten van Rioja zijn

Clay-Limestone (kalksteen)

Ferrous-Clay

Alluvial

@1 Kenmerk is de gelige kleur en deze bodem wordt met name in Rioja Alavesa gevonden. Arm in organisch content en rijk in lime. Moeizaam in drainage en moeilijk om te beplanten door de irregulariteit van het terrein. Wortels gaan ongeveer 1 meter de diepte in en komen dan bij een rotsige ondergrond. 

@2 deze is met name in mid-level gebieden te vinden in Alta en Oriental. Het is meer bruin-rood van kleur en erg compact en rijk in klei. 

@3 deze wordt gevonden langs de rivier. Zandig en stenig en de wortels kunnen daardoor diep doordringen. Goede drainage en behoudt van zon en warmte. 

De Druiven

Als je Rioja zegt, dan zeg je Tempranillo. Ongeveer 88% van de aanplant in Rioja bestaat uit deze druif. Dit is nog maar sinds een jaar of vijftig. Tempranillo is populair geworden omdat het relatief makkelijk grote opbrengsten kan genereren en Garnacha de andere veelvoorkomende druif hier, had zeker voordat het was toegestaan om te irrigeren, veel moeite met de droogte. Viura (Macabeo) is de meest aangeplante witte druif. Daarnaast Garnacha Blanca en Malvasia

Samenvattend is 91% van de wijngaard rood en 9% wit. 

Rood: 88% Tempranillo, 8% Garnacha tinta, 2% Graciano, 2% Mazuelo en <1% Maturana tinta

Wit: 69% Viura, 13% Tempranillo Blanca, 5% Verdejo, 4% Garnacha Blanca, 3% Sauvignon blanc 3% Chardonnay

Er zijn 5 toegestane rode druivensoorten:

1. Tempranillo
2. Garnacha Tinta
3. Graciano
4. Mazuelo
5. Maturanta Tinta

Tempranillo

De naam komt van het woord Temprano wat vroeg betekent, verwijzend naar het feit dat deze druif vroeg kan rijpen. Wanneer hij rijp is hangt natuurlijk af van de plek waar hij groeit en hier kan wel twee maanden tussen zitten als hij in Oriental groeit of in Alta. Tempranillo vind je met name in Rioja Alta en Rioja Alavesa omdat het hier wat koeler is en omdat de druif van klei houdt. 

Dominante druif in Rioja omdat het aroma’s van rood fruit en zwart warm fruit toevoegt, medium (+) tannine en medium (+)zuurheid aan de wijn kan geven. 

De druif heeft een range van makkelijk drinkbare wijn tot een wijn met structuur en potentie om ouder te worden. Hij kan echt alles. Rosé maken, Carbonic Maceratie ondergaan, gaat goed met eiken en is geschikt voor jonge wijnen. Hij wordt in het algemeen veel gebruikt in blends. 

In het algemeen geeft hij aroma’s van pruimen, rijpe aardbeien en drop. (plums, ripe strawberries and liquorice)

Hij is van alles medium: medium zuur, medium tannine, medium -hoog alcohol en een milde textuur. 

Men denkt dat de druif van origine uit Logroño en/ of Peralta in Navarra komt. In ieder geval uit deze regio. Hij lijkt familie van Turruntés en de eerste beschrijving gaat terug naar begin 19de eeuw. 

Garnacha Tinta

Ooit was dit de meest aangeplante druif in deze regio, maar omdat Tempranillo meer opbrengst genereert is Garnacha zijn populariteit verloren. Nu beslaat deze nog maar 8% van de aanplant in Rioja. Het is wel de koningin van Rioja Oriental, waar de ideale omstandigheden zijn voor deze druif om te rijpen en als monovarietal wordt hij ook steeds populairder. 

De druif is early budding, maar rijpt laat en heeft dus warmte nodig om volledig rijp te worden. Hij is goed bestand tegen droogte en schimmels, maar wel gevoelig voor meeldauw en botrytis. 

Garnacha kan, wanneer goed rijp, hoge suikers en dus een hoog alcoholpercentage geven. Het geeft een wat zachtere body en interessante zuurgraden. Aroma’s van met name aardbei, frambozen en kruiden zoals peper. Hij is wat laag in de tannines, door zijn dunne schil, maar kan wel body geven. Is van zichzelf wat licht van kleur. Aragonés in Madrid en Grenache in Frankrijk zijn dezelfde druiven. 

Graciano

Deze druif beslaat nu 1316 ha wat overeenkomt met 2% van de wijngaarden in Rioja, maar hij wordt steeds meer aangeplant. 

Het is een late budding en late rijpening soort die van warmte houdt en van klei-limestone grond. Hij is goed bestand tegen de droogte. Het geeft de wijnen een diepe kleur, hoog tanninegehalte en een kenmerkende zuurgraad. Alles dus wat nodig is om een wijn te laten rijpen. Fruit aroma van kersen en rood fruit, peper en mint. Hij was altijd een onderdeel van de Rioja blend vanwege zijn rijpingspotentieel, maar nu zien we steeds meer wijnen van alleen Graciano als single variety op de markt komen. 

Mazuelo

Beslaat ook maar 2% van de wijngaarden in Rioja. Volgens DNA-typering blijkt dit dezelfde druif te zijn als Carignan in Frankrijk. Het is een erg productieve druif, late budding en erg laat rijpend. Wel dus resistent tegen vorst, maar heeft een warm klimaat nodig vanwege zijn lange rijpingsperiode. Het geeft structuur, zuur en tannines aan een wijn, rood fruit aroma en kruiden en specerijen, is verantwoordelijk voor een intense kleur en geeft typisch de smaak van balsamico en bloemen. 

Maturana Tinta (Trousseau)

Deze druif wordt populair omdat hij kleur en tannine aan de wijn kan geven. In 2007 is deze druif gered van uitsterven door de DOCa Rioja. Het heeft een korte groei cirkel: late budding and early ripening. Kleine compacte tros daardoor erg resistent tegen ziektes met name botrytis. Wijnen met donkere kleur en kruidachtige aromas (herbaceous). Deze druif is pas sinds 2009 toegestaan in Rioja. Het geeft een donkerpaarse kleur aan de wijn, hoge zuurgraad en smaken van cranberry en blackberry.  

Cabernet Sauvignon: is geen ‘aanbevolen’ variëteit, maar wel toegestaan en de aanplant ervan in is slechts experimenteel. Komt nog wel voor in de oude wijngaarden.

Witte druiven van Rioja

Afgelopen 30 jaar is de aanplant van witte druiven fors afgenomen van 9000 ha in 1985 tot minder dan 4000 ha in 2012, wat slechts 6% was van de totale aanplant. In 2005 begon met daarom met het Rioja Strategisch plan en werden er zes nieuwe soorten toegestaan. Dit heeft bijgedragen tot de grootste wijnrevolutie van Spanje in de afgelopen jaren: de introductie van kwalitatief hoogstaande witte wijnen. In 2017 was er 6000 ha witte druiven aanplant. 

Viura (Macabeo)

De meest aangeplante witte druif in DOCa Rioja. Beslaat ongeveer 70% van alle witte aanplant wat overeenkomt met > 4000 ha. 

Uit DNA-onderzoek komt dat Viura familie is van Xarel-lo. Viura heet ook Macabeo of Macabeu. 

Het knopt laat en rijpt laat en wordt vaak gelijk geplukt met Tempranillo. Hij kan erg productief zijn op een vruchtbare grond, maar in een wat armere grond zorgt Viura voor complexe wijnen. Het is een niet erg aromatische druif, maar geeft wat aroma van groene appel, amandelen, witte bloemen, medium zuurgraad. Hierdoor erg goed om samen met eten te serveren. 

De druif is gevoelig voor rot, dus de druif vind je met name in de droge en warme gebieden. Het is een neutrale druif en geeft hoge opbrengsten. Gerijpt in roestvrijstaal geeft het eenvoudige witte wijnen, maar hij kan ook rijpen op hout en dan mooie complexe wijnen maken met rijpingspotentiaal

Malvasia de Rioja

Dit is een erg oude soort en niet echt een lid van de Malvasia familie. Hij houdt van alluviale gronden met een hoog zilt gehalte. Druiven met een dikke schil. Van zichtzelf weinig primaire aroma’s, maar is goed in rijping op eiken en het ontwikkelen van tertiaire aroma’s. Verantwoordelijk voor een cremige textuur en body.

Garnacha Blanca

Komt slechts maar in 3% van de witte wijngaarden voor. Kan karakter geven aan de wijn, met name als deze heeft mogen rijpen op eiken. Geeft wijnen ook body. Kan oxideren. 

Tempranillo Blanco

Deze druif is pas recent in 1988 gevonden. De druif is gerelateerd aan de Tempranillo druif en werd ook tussen de rode Tempranillo druiven gevonden. Het heeft een hoge zuurgraad en geeft wijnen met een intens aroma van bananen, citrus en bloemen en terpentijn. De druif is nog nergens anders in de wereld gevonden. 

Maturana Blanca

Dit is de oudste druif uit Rioja beschreven in 1622. Erg gevoelig voor botrytis. Meest kenmerkende is de hoge zuurgraad. Tevens kan hij een hoge alcohollevel bereiken. Aroma van appels, bananen, citrus, grassig en iets bitter. 

Turruntés (Albillo Mayor)

Deze druif heeft niets te maken met de argentijnse Torrontes. Hij komt weinig voor in Rioja en is sinds 2007 toegestaan. Geeft wijnen met een laag alcohol en hoge zuurgraad. 

Chardonnay: van origine uit Bourgogne

Sauvignon blanc: van origine uit de Loire

Verdejo: van origine denkt men uit Rueda. Aroma: wit fruit, groen gras, mango, meloen, fennel, grapefruit, mandarijnen. Medium body, medium acidity. 

De wijnen

Rioja staat voor rood, blend en maturatie op eiken, tenminste dat was zo. Een old fashion Rioja blend bestaat uit 60% Tempranillo, 20% Garnacha en dan aangevuld met Mazuelo en Graciano. De enige classificatie die er was, was op basis van de tijd die een wijn op het vat hat doorgebracht. Echter wat betreft de viti- en viniculture waren geen regels en daarom kon de ene Reserva volledig anders zijn dan de andere Reserva. 

Typisch voor Rioja is dus het effect van houtrijping: de vanille tonen, omdat van oudsher met name Amerikaans eiken vaten werden gebruikt. Er is nu wel meer aandacht voor rijping op Frans eiken in plaats van Amerikaans eiken. 

In de jaren 90 gingen een aantal producers wijnen uitbrengen onder de noemer generiek, wat synoniem staat voor geen rijpingseisen, maar dus ook voor het laagste niveau op de kwaliteitsladder. Men wilde zich losmaken van de traditionele manier om Rioja wijn te maken. Dan maar geen classificatie label op de fles. Deze wijnen die ook wel Vinos de Autor werden genoemd waren vaak gemaakt van geselecteerde percelen en van druiven met lage opbrengsten. Een handtekening van de wijnmaker zou je kunnen zeggen. Het doet denken aan de Super Tuscan beweging. Deze wijnen waren anders dan de aloude Rioja wijnen met minder focus op het rijpingsproces, maar juist meer aandacht voor andere factoren. Deze twee stijlen bestaan nog steeds in Rioja. Men komt los van de rijping op eiken en gaat meer naar behoudt van primaire smaken door rijping op roestvrijstaal en ook het gebruik van de amfora is hier in opkomst.  

Wat betreft de witte wijnen in Rioja ziet je twee uitersten. Goedkope, witte wijn, klaar om te drinken, gemaakt van met name de Hoge opbrengst Viura vaak geblend met Tempranillo blanco, Sauvignon of Verdejo. Je ziet ook witte wijnen die gerijpt zijn op eiken, vaak in een oxidatieve manier gemaakt, met weinig primaire aroma’s. Maar deze oxidatieve wijnen worden niet door iedereen als aangenaam ervaren en de laatste jaren zie je deze wijnen veranderen en hoewel nog steeds rijping op hout is er meer aandacht voor complexiteit en balans. Witte wijnen met meer citrus fruitsmaken, medium (+) body en wat rokerig en nootsmaken als gevolg van de rijping op eiken, maar met een beduidend minder oxidatief karakter. 

De Classificatie

In 2017 zijn er nieuwe regels gekomen in Rioja. De nieuwe classificatie geeft nu ook de herkomst aan van de wijn. Doel is om waarde toe te kennen aan de verschillende terroirs en om regels af te spreken die de kwaliteit van de wijn waarborgen. 

Je hebt dus nu twee systemen in Rioja op basis waarvan de wijnen worden geclassificeerd: op basis van maturatie en op basis van herkomst. Elke fles die volgens de Rioja DOCa eisen verkocht wil worden, moet een label hebben met één van de vier maturatie classificaties erop. Deze classificatie is in gebruik in Spanje sinds 1979 en Rioja is het eerste gebied wat hiermee is begonnen in 1974. De eis is een minimale rijpingsperiode op het vat, een barrique, dat een inhoud van 225 liter moet hebben. 

Op basis van maturatie heb je de volgende 4 classificatie niveaus zijn:

1. Generiek: voor deze categorie is geen certificatie van het rijpingsproces nodig. Deze wijnen zijn meestal jong en worden gekenmerkt door primaire aroma’s van fruit en bloemen. Een directe expressie van de druif dus. Echter, de out of the box boeren die wijn willen maken volgens hun eigen ideeën, brengen dus kwalitatief mooie en ook complexe wijnen uit in deze categorie. 

• Crianza: dit zijn wijnen in tenminste hun 3de jaar. Dus twee jaar oud sinds ze geplukt zijn. De rode wijnen hebben minimaal 1 jaar op eiken gelegen en wit en rosé minimaal 6 mnd. Het zijn wijnen met een balans van primaire fruit aroma’s en tertaire smaken als gevolg van het eiken. Kleur is meestal paars of ruby-rood. Het zijn wijnen klaar om te drinken en die je maximaal nog 5 jaar kunt laten liggen. 

• Reserva: dit zijn wijnen met minimaal 3 jaar rijping waarvan minimaal 12 maanden op hout en minimaal 6 maanden op de fles. Voor de witte wijnen en rosé is dit 2 jaar rijping waarvan 6 maanden op hout. De kleuren van deze wijnen zijn iets meer rood, garnet-hues en ruby-rims. Wat complexer van aroma met nog steeds fruit, maar ook balsamico en spicy notes. Meer rond en velvet en een goede balans van fruit, zuur en tannines.

• Gran Reserva: wijnen met minimaal 60 maanden rijping waarvan minimaal 2 jaar hout en 2 jaar fles rijping. Vaak hebben ze wel 8 jaar gelegen. Vroeger was deze categorie voorbehouden aan exceptionele vintages, maar nu met de mogelijkheid tot irrigatie en verbeterde technieken kun je een Gran Reserva van bijna elk jaar maken. De wijnen hebben een garnet kleur, veel aroma en complexiteit. Spicy tonen zoals tabak, koffie, noten, clove.  Deze wijnen kun je drinken, maar ook nog langer dan 10 jaar laten liggen.

Aandachtspunt is het feit dat hoewel Reserva en Gran Reserva Europese termen zijn, een Gran Reserva in Rioja iets anders betekent dan een Gran Reserva elders in Europa. 

Deze classificatie is recent iets veranderd en bij deze een overzicht van de aanpassingen:

• Joven is vervangen door de naam generiek en voor deze classificatie bestaan geen maturatie eisen. 
• Men begint het rijpingsproces te tellen vanaf 1 oktober van het jaar van oogsten
• Een Crianza moet nu 24 maanden rijpen waarvan 12 i.p.v. 6 maanden op het vat 
• Een Gran Reserva moet nu 5 jaar rijpen waarvan 24 i.p.v. 18 maanden op het vat
• Er zijn nu ook regels vastgelegd over de minimale periode dat de wijn nog in de fles moet rijpen. Voor een rode Crianza is dit niet verplicht, een rode Reserva 6 maanden en een Gran Reserva 24 maanden.  
• Een witte Crianza moet nu minimaal 24 maanden rijpen i.p.v. 18, waarvan 6 maanden minimaal op het vat
• Er zijn geen regels gemaakt over de minimale tijd dat een rosé of een witte wijn op de fles moet liggen. 

Nieuw maturatie kwalificaties:

	Red			White
	Ageing total	barrel	bottle	Ageing total	Barrel
Crianza	24	12	None	24	6
Reserva	36	12	6	24	6
Gran Reserva	60	24	24	48	6

Vervolgens is er nu een geografische classificatie: 

In de nieuwe classificatie wordt gekeken naar de herkomst van de wijn/ druiven met als doel de waarde van de herkomst te erkennen en tevens standaarden af te spreken die kwaliteit garanderen. 

1. Viñedo singular: dit zijn de meest exclusieve wijnen in het nieuwe classificatiesysteem. De wijnen zijn afkomstig van speciale wijngaarden of estates. Er is dus een directe link met het terroir. De druiven moeten specifiek van een plot komen of plotten die het label viñedo singular hebben. Om voor deze classificatie in aanmerking te komen dien je aan de volgende eisen te moeten voldoen: 

• De minimumleeftijd van de wijngaard moet 35 jaar zijn
• Maximale productie is 5000 kg/ha voor rood en 6922 kg/ha voor wit
• Maximale grape to wine ratio is 65%
• Specifieke Grape Growers Card moet je hebben. 
• De oogst dient per hand te gebeuren
• Verder is er veel documentatie en andere administratief werk vereist. 

2. Vino de Municipo o Pueblo. Het recht om de naam van de stad te gebruiken op het label bestaat al meer dan 20 jaar maar nu zijn de regels iets meer gedefinieerd. 

• De druiven komen exclusief uit één stad
• Vinificatie, ageing en botteling hebben ook in deze stad plaats gevonden
• Max 15% van je druiven mag van een stad grenzend aan je eigen komen als er tenminste al 10 jaar een samenwerking mee was. 
• en dan de verplichte adminstratie etc. 

• Vino de Zona: sinds 1970 zijn de 3 subzones erkent. De regels zijn sinds 1998 iets aangescherpt. 
• Druiven moeten exclusief uit deze zone komen
• Vinificatie, ageing en botteling ook in deze zone
• 15% mag uit een zone ernaast komen, als deze al 10 jaar een samenwerking hadden. 
• En dus de adminstratie. 

De Regels

Los van de classificaties zijn er natuurlijk regels opgesteld door de Council met als doel de kwaliteit van Rioja wijnen die het DOCA-label dragen te waarborgen.

1. Ten eerste zijn er de 14 vastgestelde druivensoorten die gebruikt mogen worden. 
2. Tevens is er een afspraak over het aantal toegestane buds per wijnstok. Dit varieert per druif. Voor de witte druiven soorten Chardonnay, Sauvignon Blanc, Verdejo, Maturana Blanca, Tempranillo Blanco and Turruntés, zijn maximal 16 buds per wijnstok toegestaan. Voor Garnachais dit maximaal 14 buds per vine. En voor de rest is di teen max van 12 buds per vine. 
3. Het is de DOCa Rioja regel dat alle vaten bordeaux stijl moeten zijn, wat betekent dat ze een inhoud hebben van 225 liter. Meestal wordt Amerikaans eiken gebruikt. 
4. Er mogen minimaal 2850 en maximaal 10.000 wijnstokken per hectare geplant worden
5. De maximum toegestane productie vis 6500 kg druiven per hectare voor rood (45,5 hl/ha) en 9000 kg/ha (63hl/ha) voor wit. 
6. Alle wijnhuizen dienen geregistreerd te zijn 
7. Sinds 1985 is er een Rating plan door de DOCa Rioja geïmplementeerd. Dit is een minimum set eisen waar een wijn aan moet voldoen om het Rioja etiket te mogen dragen. Per jaar worden meer dan 4500 samples getest op 11 parameters. Alcohol, zuurgraad, volatile acidity, rest suikers… Het testen gebeurt tussen 1 december en 28 februari. 
8. Daarnaast is er ook een Official Vintage Rating. Een classificatie met een range van average tot excellent. (5 graderingen). 
9. Er zijn 4 soorten wijnhuizen volgens de control board in Rioja
10. Cosecheros (winegrowers): wijnhuizen die wijnmaken van hun eigen druiven en alleen hun eigen wijn verkopen
11. Coöperatieven: groep van wijngrowers die hun eigen wijn maken van hun eigen druiven en verkopen via de wijnhuizen
12. Criadores: (agers or ageing wijneries): wijnhuizen die wijn maken of wijn kopen om het oud te laten worden. Ze moeten minimaal 50 vaten hebben liggen van 225 liter. 
13. Almacenistas (wholesalers): wijnhuizen die geen wijn maken maar wijn verkopen van andere wijnhuizen. 

1. Ook een label moet aan eisen voldoen, er dient op een label het volgende te staan. 
2. Categorie: het woord Rioja en dan eronder DOC calificada. 
3. Details van de fles
4. De geregistreerde merknaam
5. Het volume
6. De controle Board zegel (seal): deze labels zijn zo gemaakt dat ze niet vervalsbaar zijn. 
7. Als het om een Vinedos Singular gaat (een unique vineyard) dan mag dit sinds 2017 op het label staan. 

Samenvatting van de aanpassingen sinds 2017

• Joven is vervangen door Generic
• Eisen voor Reserva en Gran Reserva zijn iets aangepast (zie boven)
• Nieuwe regels voor sparkling wijn: De espumosos de Calidad de Rioja moeten op de traditionele methode gemaakt zijn en toegevoegde suikers moeten op het etiket vermeld worden. Alleen toegestane druiven mogen gebruikt worden en de jaren moeten getest worden voordat de oogst begint. 
• Er zijn meer witte druivensoorten toegelaten en nu is het mogelijk om single variety witte wijnen in Rioja te malen. 
• De kleur van Rose is nu toegestaan om lichter te zijn dan het verleden, zodat ze beter met andere rosé kunnen concurreren. 
• Rioja wijnen mogen dus nu een stad of gemeente op het label zetten. Let op er zijn er wel 145. 

Het voordeel van het nieuwe classificatiesysteem is dat er meer aandacht is voor terroir en dat een wijn zich kan onderscheiden op basis van deze eigenschappen en niet meer onder de algemene noemer Rioja valt. Echter, er zijn 145 municipals, dus het is een hele klus om de meest uitzonderlijke te vinden en te onthouden. 

Ook het principe van single-vineyard wijnen is mooi, maar in Bourgonje is dit helemaal uit de hand gelopen en nu hebben we hier wel meer dan 1000 lieu-dits. Hoe zorg je ervoor dat je straks geen 1000 single vineyards in Rioja krijgt. 

Door het toestaan van meerdere witte druiven soorten en het afstappen van het alleen maar maken van blends, hebben de witte Rioja wijnen de kans gekregen zich te bewijzen. Rioja is niet meer synoniem voor blend en hout. Echter, raakt Rioja niet zijn unieke karakter kwijt als je nu dus Rioja Chardonnay op de markt mag brengen. 

De Business

Rioja is de meest erkende DO van de 70 Do’s in Spanje. Er worden per jaar 351 miljoen flessen wijn verkocht

85% van de wijnen die verkocht worden in Rioja zijn rood. 65% hiervan heeft mogen rijpen op hout. 9% is wit en 6% is rosé. 

Het zijn nog steeds de wijnen die hebben mogen rijpen op hout die de markt domineren:

Generiek 35%

Crianza 45%

Reserva 17%

Gran reserva 3%

In totaal zijn er 574 wijnhuizen en bijna 15000 wijnboeren, die 66.000 ha grond verbouwen, waarvan er 388 geregistreerd staan als ‘ageing wineries” en samen zijn deze alleen al goed voor 400 miljoen liter aged wijn van verschillende jaartallen. Meer dan 40% van de wijnboeren werkt via een coöperatief. Rioja bestaat met name uit plots. Meer dan 50% van de wijngaarden zijn kleiner dan 1 ha. 

Rioja wordt in 124 landen verkocht en in 2016 kwam 25% van de verkochte wijn in Spanje uit Rioja. Mensen vertrouwen het Rioja label. De main markets voor Rioja zijn UK, USA, Duitsland en Zwitserland. Zij zijn verantwoordelijk voor 60% van de export consumptie. Waarbij Engeland echt met top bovenaan staat. Andere landen zoals Nederland, Zweden en Belgie nemen 16% voor hun rekening (High penetration market). Het groeipotentieel ligt in Mexico, China, Canada en Rusland. 

De export markt is duidelijk aan het groeien en hoewel de prijs van een Rioja wijn in Spanje beduidend duurder is dan iedere anere Spaanse wijnen, is deze nog steeds een stuk goedkoper dan een wijn uit Bordeaux. 

De DOCa Rioja heeft wel als doel om wereldwijd te groeien en de exportmarkt uit te breiden. Ze hebben een indrukwekende marketing camapgne opgezet die heet: Knowing who you are (saber quien eres). Men richt zich in Rioja nu op trouw blijven aan je principes en tradities. Weten wie je bent, kijk diep in jezelf en luister naar je roots. 

De toekomst van Rioja: door de nieuwe classificatie is er nog meer aandacht op kwaliteit. 63% van Rioja wordt in Spanje zelf verkocht, maar ook de export blijft belangrijk (de andere 37%). Men wil zich nog meer gaan richten op de kwaliteitswijnen zoals Crianza, Reserva en Gran Reserva. Dit is belanrgijk voor het behoud van de rioja merknaam als kwaliteitswijn. 

Rioja gaat zich ook richten op single variety wine en meer op wit en op terroir. 

Met dank aan de indrukwekkende website van https://riojawineacademy.com/en/itinerary/rioja-wine-diploma/0